Hầu hết các loài kiểng lá, cây cảnh trong họ Araceae (họ Ráy) đều có thể nhân giống bằng phương pháp cutting nhưng phổ biến nhất là các cây thuộc chi Monstera, Philodendron, Epipremnum, Syngonium,.. Bài viết này Soi kiểng lá muốn đưa đến mọi người cái nhìn đầy đủ về cutting kiểng lá nhé.
Nhân giống cutting là gì?
Cutting là một phương pháp nhân giống kiểng lá bằng cách cắt rời từng phần thân của kiểng lá chứa mắt ngủ để tách ra thành cây mới. Hầu hết các loài cây thuộc chi Monstera, Philodendron, Epipremnum, Syngonium,.. khi phát triển bình thường thì mỗi lá đều có 1 mắt ngủ cùng các mắt rễ, khi cắt rời và chăm sóc sẽ trở thành từng chiếc cây riêng biệt. Đó là lí do vì sao kiểng lá hay được nói đùa là đếm lá tính tiền.
Mắt ngủ là gì?
Mắt ngủ là nơi mầm đang ngủ trong đó, khi thân cây được cắt rời mất ngọn sinh trưởng thì mầm sẽ mọc lên từ mắt ngủ. Một phần lá có mắt ngủ như vậy thường được gọi là một node. Cũng có lúc trong điều kiện chăm sóc nhiều dinh dưỡng, ánh sáng, cây phát triển tốt hoặc được kích thuốc, cây cũng có thể bật mầm trên cây mẹ mà không cần cutting.
Mắt ngủ là bộ phận không thể thiếu của node cutting, vì nếu cắt không có mắt ngủ thì sẽ không thể nào lên cây. Mỗi loài cây cụ thể sẽ có những hình dáng, kích thước, vị trí mắt ngủ tương đối khác nhau. Một số loài mắt ngủ nằm trong và bị che bởi nách lá như Philodendron ‘Strawberry Shake’, Monstera adansonii,…
Tầm quan trọng của lá mẹ
Một node cutting chuẩn sẽ bao gồm mắt ngủ, lá mẹ và rễ. Lá mẹ có nhiệm vụ quang hợp, hô hấp, trao đổi nước,.. để hỗ trợ năng lượng nuôi mầm hoặc nuôi cây con sau này. Tuy vẫn có thể cắt node không có lá mẹ để nhân giống, nhưng sẽ có những khác biệt nhiều. Những node không có lá mẹ tốc độ phát triển sẽ chậm hơn, dễ bị vi khuẩn tấn công gây úng, và nếu vừa không có lá mẹ vừa ít rễ thì rất khó hoặc rất lâu mới lên chồi. Ngoài ra, kích thước của lá mẹ cũng ảnh hướng tới tốc độ upsize của cây con rất nhiều, lá mẹ càng lớn thì lá con đầu tiên càng lớn và upsize càng nhanh cho những lá sau.
Đặc biệt đối với những cây variegation có những mảng lem màu không có diệp lục, nếu khi cutting lên những lá trắng/vàng nhiều mà không có lá mẹ nuôi thì rất chậm lớn, dễ cháy. Tuy nhiên lưu ý lá mẹ của cây lem màu không hoàn toàn quyết định kiểu lem màu của cây con, rất ít cây con có kiểu lem giống với lá mẹ. Đây là một chủ đề tương đối dài, Soi kiểng lá sẽ tiếp tục thảo luận trong bài viết khác nhé.
Đọc đến đây mọi người chắc đã hiểu tầm quan trọng của lá mẹ. Vì vậy hãy cố gắng giữ lá mẹ lâu nhất có thể, kể cả khi chúng có thể bị dập hoặc không được đẹp sau quá trình nuôi lâu dài. Hãy tận dụng để lá mẹ có thể hỗ trợ cho mầm và cây con nhiều nhất có thể nhé.
Hiểu về bộ rễ của kiểng lá
Bên cạnh lá mẹ, rễ cũng là bộ phận rất quan trọng của một node cutting. Rễ khỏe thì node cắt có thể hút được nhiều nước và dinh dưỡng, nhanh ra chồi và đạt kích thước lá lớn. Vẫn có thể cắt những node không có rễ rồi dưỡng rễ sau tuy nhiên cần tốn thời gian dài để node cắt có thể lên chồi. Và node không có rễ cũng sẽ làm lá mẹ phải dồn hết sức để nuôi cây mà dần bỏ lá, từ đó không tận dụng được lá mẹ lâu sau này khi cây con lên.
Để cutting được tốt, cần phân biệt rễ khí và rễ chính nuôi cây. Hầu hết các dòng như Monstera, Philodendron, Epipremnum,.. đều sẽ có rễ khí có mục đích bò lan, leo trèo, bám vào những nơi ẩm ướt, còn rễ chính là rễ sẽ hút nước, chất dinh dưỡng để nuôi cây. Thường rễ khí sẽ to, không phân nhánh, không có những sợi tơ li ti, còn rễ chính nuôi cây sẽ phân nhánh, có các rễ con và những sợi li ti. Rễ khí khi chạm vào và nằm sâu trong giá thể trồng cây thì một thời gian sẽ mọc thành các rễ chính.
Cần chuẩn bị gì trước khi cutting?
Như đã thảo luận ở trên, một node cutting hoàn chỉnh gồm mắt ngủ, lá mẹ và rễ. Lá mẹ càng to khỏe, rễ càng nhiều thì node cắt sẽ càng khỏe, nhanh lên chồi, và size lá con càng to (trong cùng một điều kiện chăm sóc). Vì vậy chúng ta cần chuẩn bị kĩ càng trước khi cutting để mang lại hiệu quả tốt nhất.
Dưỡng rễ
Bước đầu tiên là trong quá trình trồng cây, cần lưu ý dưỡng rễ không chỉ rễ dưới gốc, mà còn rễ cho từng node. Khi trồng trong môi trường càng ẩm, rễ khí của cây sẽ bung nhiều, việc của chúng ta là cần bọc giá thể/dớn vào để rễ khí có thể bung ra các rễ tơ giúp nuôi node sau này khi cutting. Lưu ý thực hiện nhẹ nhàng vì rễ khí rất dễ dập/hư.
Một số cách dưỡng rễ trước khi cutting:
- Dùng ly nhựa bỏ giá thể/dớn hứng rễ khí
- Dùng vải/lưới bọc giá thể/dớn vào các rễ khí
- Làm trụ kín phía sau và có thể tích giá thể/dớn lớn cho cây leo (vì nếu trụ không kín phía sau rễ khí sẽ mọc thẳng qua chứ không ở yên bên trong trụ để ra rễ con).
- Thay vì cho cây leo thì cho mọc nằm ngang
Giữ lá mẹ khỏe đẹp nhất có thể
Lá mẹ là vô cùng quan trọng, hỗ trợ năng lượng rất nhiều cho chồi và cây con. Vì vậy hãy cố gắng nuôi cây mẹ thật đẹp và chỉnh chu trước khi cutting, điều đó sẽ giúp cho việc cutting trở nên dễ dàng, nhanh chóng. Và thay vì cut từng node thì hãy nuôi cây lên khoảng 7-10 lá để dưỡng bộ rễ cũng như lá thiệt khỏe sau đó mới cutting.
Bắt đầu cutting
Tới công đoạn quan trọng nhất rồi đây. Bắt đầu cutting thôii
Bước 1
Chuẩn bị dao sắc, sạch, tiệt trùng. Hãy để dành một chiếc dao thiệt bén cho công việc quan trọng này nhé. Chuẩn bị giá thể sạch, chậu sạch để trồng các phần cây được cut ra, lưu ý giá thể phải thật sạch vì các node cut sẽ dễ bị vi khuẩn xâm nhập tấn công gây úng. Giá thể yêu thích của mình khi cutting là dớn trộn perlite, tốc độ ra rễ rất nhanh và khỏe.
Bước 2
Kiểm tra kĩ càng vị trí mắt ngủ, các phần rễ, lá cho từng node, để tránh cắt nhầm thiếu này thiếu kia là đi toi công sức dưỡng rễ, dưỡng lá bữa giờ. Sau đó hãy cắt rời từng node. Nếu node nào quá ít rễ hoặc không có lá mẹ thì hãy cắt kèm với những node bên cạnh có rễ hoặc có lá mẹ. Hạn chế tối đa cắt những node không lá mẹ hoặc không rễ vì chăm sóc rất cực. Khi cắt kèm với những node khác rồi nuôi lên dưỡng khỏe mới cut tiếp. Hoặc với những loài có node siêu ngắn cạnh nhau như Philodendron billietiae, Monstera deliciosa,… cũng hãy cắt gộp nhiều node, dưỡng lên cây con rồi mới tách.
Nên giữ lại 2-3 lá ngọn tới node nào được dưỡng nhiều rễ nhất, vì từng node chỉ nuôi 1 lá, còn ngọn có nhiều lá và đỉnh sinh trưởng nên cần có được phần rễ càng nhiều càng tốt. Tuy nhiên cũng không thể tránh khỏi ngọn sau cutting sẽ bị downsize lá (dưỡng được càng nhiều rễ cho ngọn thì lá tiếp theo càng đỡ downsize cũng như nhanh hồi phục hơn)
Bước 3
Để node và ngọn đã cắt ngoài không khí nơi mát mẻ, không nắng khoảng 30p cho khô nhựa, rồi có thể bôi keo liền sẹo và bắt đầu trồng vào giá thể mới.
Bước 4
Để những chậu cây vừa mới cutting nơi sáng vừa, mát mẻ, tránh nắng trực tiếp, khoảng 1-2 tuần khi cây bắt đầu ra rễ mới thì dời qua khu vực nhiều ánh sáng hơn. Trong 1-2 tuần đầu sau khi mới cutting, nếu cẩn thận có thể đặt cây vào trong lồng dưỡng (mát mẻ), hoặc bọc nilong thổi phồng cho toàn bộ chậu cây để đảm bảo các node cutting không bị mất nước. Tuy nhiên dưỡng rễ khỏe từ đầu thì thực ra cũng không cần thiết lắm. Mượn tạm hình dưỡng Alocasia để minh họa cách bọc nilong dưỡng cây.
Những vấn đề thường gặp khi cutting
Node cắt lâu lên chồi, hoặc lên chồi rồi đứng.
Có nhiều lí do dẫn đến việc node cắt lâu lên chồi hoặc lên chồi rồi mà đứng, đặc biệt gặp ở Monstera và Philodendron. Có thể do: rễ ít, không có lá mẹ, hoặc do thiếu giờ sáng/ nhiệt độ quá lạnh/ sốc môi trường, thay đổi môi trường khi chồi đang lên.
Hầu hết các loài Monstera và Philodendron đều không thích nhiệt độ lạnh, vì vậy vào mùa lạnh rất nhiều cây đứng không phát triển, node cutting cũng như vậy thậm chí chúng còn nhạy cảm hơn. Những lúc như này không có cách gì khác ngoài chờ đợi. Ngoài ra để giảm thiểu việc sốc môi trường khi bạn mua một node cutting từ nơi khác về thì hãy cố gắng dưỡng cây nơi mát mẻ ít nắng sau khi nhận cây trong vòng 1 tuần, rồi dời dần ra khu vực nơi có đặc điểm tương đồng nhất với môi trường trước đó (hỏi người bán).
Một lí do quan trọng dẫn đến việc chồi ngủ có thể do thiếu giờ sáng, ở các vùng như Tây Nguyên vào mùa mưa thường giờ sáng bị thiếu cũng dẫn đến việc các node cutting bị đứng (chỉ có 4-6 giờ sáng mỗi ngày vì buổi chiều mưa mây che). Vậy nên hãy bổ sung đèn trồng cây nếu nơi bạn ở cũng như vậy nhé.
Node cắt bị thối, hư
Thường các node cutting bị thối do rễ yếu, lá mẹ không có, hoặc giá thể trồng không được sạch, có vi khuẩn, chỗ để không được thông thoáng không có gió lưu thông. Vậy nên hãy khắc phục những vấn đề này khi cutting nhé.
Ngọn bị downsize
Đây là vấn đề không thể tránh khỏi. Nhưng chúng ta có thể khắc phục giảm thiểu phần nào nhờ vào việc dưỡng rễ khỏe.
Lời kết
Đến đây bài viết cũng đã rất dài, mặc dù vẫn chưa thể nói hết được tất cả các vấn đề và trường hợp gặp phải khi cutting, nhưng đó cũng là những kinh nghiệm tương đối đầy đủ về cách nhân giống này. Mình đều rút ra từ kinh nghiệm của bản thân và học hỏi từ nhiều anh chị em tiền bối đi trước, vì rất nhiều nên không thể kể tên hết ra đây nhưng thật sự may mắn vì chúng ta luôn có một cộng đồng rất nhiều người tâm huyết. Nếu có sai sót gì rất mong góp ý thêm từ bạn đọc. Ai có bất kì câu hỏi gì có thể comment hoặc nhắn tin trực tiếp cho mình nhé. Cảm ơn các bạn đã đọc đến đây.
Zalo: 0796.8077.159
